Naar: Lebensraumvernetzung in Östereich 2018

Ecosystemen?

Ecosystemen zijn een noodzakelijke voorwaarde voor de waardevolle, onvervangbare en hoogstwaarschijnlijk onmisbare resultaten van die ecosystemen. Het geheel van ecosystemen is de natuur. De resultaten zijn bijvoorbeeld:

• Zuivere lucht
• Schoon water
• Eten
• Hout en andere natuurlijke producten
• Recreatieruimte
• Waterberging
• Klimaatregeling
• ​Genetische bron

Zo niet resten onze nabestaanden slechts plaatjes van wat eens de bron van leven was.

Ontsnipperen betekent het behoud of herstel van verbindingen tussen voor het leven noodzakelijke omstandigheden, bijvoorbeeld de leefomstandigheden voor reeën. Ontsnipperen helpt de natuur zolang mogelijk de invloed van ons, mensen, te weerstaan. Door ontsnipperen worden ecosystemen hersteld, blijven zij behouden en ontstaan er nieuwe levensgemeenschappen.

Ontsnipperde leefomstandigheden staan garant voor diversiteit en robuuste levensgemeenschappen.

Dat is erg belangrijk voor het voortbestaan. Met elkaar verbonden bossen, weiden en velden zijn namelijk multifunctioneel. Ze stellen een breed scala aan waardevolle resultaten beschikbaar en zorgen voor leefomstandigheden en migratiemogelijkheden voor planten en dieren en zij bieden mensen rust- en bruikbare middelen.

Voor de mens gemaakte barrières zoals wegen, waterwerken of stadsuitbreidingen versnipperen noodzakelijk leefomstandigheden voor mens en dier en vernietigen daardoor de noodzakelijke leefomstandigheden van soorten.

Voorbeelden van leefomstandigheden zijn:

• Dagelijkse bereikbare voedsel- of rustplaatsen
• Seizoensgebonden leefgebieden zoals overwinteringsgebieden of voortplantingsplaatsen
• Alternatieve leefgebieden of overlevingsruimtes bijv. bij klimatologische veranderingen
• Ruimte voor de volgende generatie
• ​Voor flora en fauna worden de verspreiding en het genetische uitwisselen moeilijk en de variëteit kan ook binnen de soort afnemen.

Naast de planten en dieren profiteren ook de mensen van het behoud van goed ontsnipperde groene ruimten waarin de natuur haar ecologisch evenwicht houdt.

Door de aanleg van wegen, spoorwegen, kanalen en steden raken natuurgebieden versnipperd en leefgebieden van veel diersoorten verkleind. Door het aanleggen van faunavoorzieningen worden deze natuurgebieden weer met elkaar verbonden.

Eén van de voorwaarden voor het behoud van functionerende levensgemeenschappen en biologische diversiteit is het zorgen voor verbonden leefomstandigheden en leefgebieden. Zo ontstaat een groene infrastructuur.

Steeds meer leefbaar landschap wordt verknipt of gaat verloren aan:

• Infrastructuur voor vervoer van mensen, goederen, energie en communicatie
• Nederzettingen en industriegebieden
• Recreatief of monotoon landgebruik

Het is onduidelijk hoeveel oppervlakte hiervoor verloren gaat. In Oostenrijk was dit voor een periode van één jaar gelijk aan de oppervlakte van een gemiddelde Oostenrijkse gemeente.

Naast het in gebruik nemen van de groene ruimte verknippen de straten en spoorlijnen de leefomstandigheden voor dieren en planten. Daarnaast leidt het herinrichten van landbouwpercelen tot grote eenheden intensief gebruikte landbouwgronden tot een verlies aan in die gebieden vaak nog aanwezige landschapselementen als sloten, poelen, heuvels en ruigten. Die dienen vaak als stapstenen of zijn overlevingsplaatsen voor de wilde planten en dieren.

De mate van fragmentatie van het landschap is in de omgeving van en tussen nederzettingen erg hoog door de bebouwing, wegen en spoorlijnen. Daar waar de nederzettingen aansluiten verdwijnt het natuurlijk landschap volledig. We merken dat eerst aan toenemende verkeersslachtoffers en vervolgens een afname tot nul. Dit omdat de soort zich niet kan handhaven.

De grootste niet versnipperde gebieden bevinden zich daar waar mensen de natuur beschermen en waarderen. Ontsnipperen kan eenvoudig door het voorkomen van wildaanrijdingen of meer complex het realiseren van corridors zoals door het maken van natuurbruggen en ecoducten.

De strijd om het landschap, de grond om te bouwen concentreert zich met name daar waar mensen wonen of natuurlijke bronnen benutten. Die activiteiten kunnen aanzienlijke hindernissen opwerpen.

Ontsnipperde leefomstandigheden kunnen door groene verbindingen en minder kunstmatige barrières in het landschap zorgen voor een vitale leefomgeving voor wilde plant- en diersoorten. Gronden voor land- en bosbouw hebben daarin een belangrijke rol. Zij moeten behouden blijven en mogen niet worden vernietigd voor bebouwing.

De land- en bosbouw kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van veelzijdige ecosystemen en soorten. Daarbij hoort het beheer en inrichten van landschapselementen zoals solitaire bomen, singels, hagen, struiken, bloemen- en bijenweiden. Zij helpen het in cultuur gebrachte landschap ontsnipperen. Dat beheer hoort door de consumenten te worden aangemoedigd en gesteund.

Op die plaatsen waar de mens onoverkomelijke barrières heeft gemaakt kunnen natuurbruggen de aangrenzende leefomstandigheden verbinden voor het herstel en het vergroten van de leefgebieden.

In de plannen voor infra-structuur en bebouwing dient rekening te worden gehouden met de natuur. In de bijbehorende natuurontwikkelingsplannen kunnen de corridors worden opgenomen en de maatregelen voor flora en fauna in kaart worden gebracht. Natuurinrichtingsplannen leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de natuurverbindingen in onze leefomgeving. Bewustwording bij potentiële bewoners, beleidsmakers en toekomstige beheerders is één van de belangrijkste fundamenten voor een duurzaam grondgebruik.

In Nederland is in 2018 het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) afgerond. In opdracht van de Rijksoverheid en onder regie van de provincies leverde het programma voor een groot deel van 178 knelpunten allerlei soorten faunavoorzieningen. Veel van deze voorzieningen worden intensief gebruikt door de dieren waarvoor ze bedoeld zijn. Daarmee is een grote bijdrage aan het Natuurnetwerk Nederland geleverd. Honderden versnipperde natuurgebieden werden door het programma verbonden.

Ondertussen is door de wetgever geborgd dat bij de aanleg van nieuwe infrastructuur, ontsnippering altijd op de agenda staat.

Ontsnipperen van leefomstandigheden dient vanzelfsprekend en proactief uitgevoerd te worden. Dat betekent zorgvuldig omgaan met de bodem en het veiligstellen en onderhouden van de ontsnipperende elementen en maatregelen voor de groene ruimte(n).

Bestaande natuurverbindingen zijn gebaat bij doelgerichte en duurzame maatregelen bijvoorbeeld door verankering in de ruimtelijke ordening.

Natuurverbindingen en landschapselementen zijn essentieel onderdeel van de groene infrastructuur. Het vrij houden van deze ecologisch waardevolle landschapselementen van bebouwing en intensief gebruik betekent het veiligstellen van de natuurlijke bronnen zoals bodem voor toekomstige generaties. Dit vertegenwoordigt een belangrijke hoeksteen voor duurzame en ecologische ruimtelijke ontwikkeling. Het behouden van de bestaande situatie is makkelijker dan het in de toekomst moeizaam herstellen van wat er dan al is gebeurd.